اواسط اردیبهشت ماه امسال شرکت BAE Systems اعلام کرد پرواز آزمایشی هواپیمای بدون سرنشین ماگما با موفقیت به انجام رسیده است. این خبر در مدت بسیار کوتاهی تبدیل به تیتر شماره یک در بسیاری از سایت‌های خبری حوزه هوانوردی و حتی برخی از خبرگزاری‌های عمومی جهان شد. توسعه صنعت هوایی و گسترش آن باعث شده است ما هر ماه شاهد رونمایی و معرفی چند گونه از هواپیماهای بدون سرنشین در سراسر جهان باشیم، اما چیزی که باعث شهرت بیشتر ماگما نسبت به هواگردهای مشابه خود شد، استفاده از دو فناوری جدید در سیستم کنترل آن است.

در اواسط سال 2017 میلادی شرکت BAE خبر از موفقیت فاز‌های اولیه از تست‌های پرواز هواپیمای ماگما را منتشر کرد. در این خبر اعلام شد پلتفرم مذکور با همکاری دانشگاه منچستر توسعه یافته و در آن یک سیستم خاص دمش هوا (blown-air) به منظور مانور هواپیما به‌کار گرفته شده است که می‌تواند به طراحی هواپیماهای پنهان‌کار (stealthier) آینده کمک زیادی کند. در آن سال این خبر بازتاب زیادی نداشت، اما امسال شرکت BAE با انتشار یک ویدئو از پرواز آزمایشی این هواپیمای بدون سرنشین، توجه همگان را به خود جلب کرد.

این ویدئو نشان‌دهنده پرواز ماگما بر فراز آسمان شمال غربی ولز بود، جایی که دو فناوری نوآورانه جدید وارد صنعت هوایی شد؛ فناوری‌هایی که در آینده از آن‌ها بیشتر خواهیم شنید و تاثیرشان را بر طراحی هواپیماهای آینده شاهد خواهیم بود. این دو فناوری عبارتند از:

کنترل چرخش بال: انتقال هوا از موتور هواپیما به شکاف‌های باریک ایجاد شده در لبه بال‌ها برای کنترل هواپیما.

جریان هوای خروجی از این شکاف‌ها جایگزین حرکت فلپ‌ها برای ایجاد نیروی برآ (lift) است. بنابراین بدون نیاز به سطوح متحرک در لبه بال‌ها، یک نیروی قابل تنظیم برآ ایجاد می‌شود.

جهت‌دهی رانش با جریان هوا: ایجاد یک نیروی کنترلی با دمش یک هوای جت به جریان هوای خروجی اگزوز هواپیما.

در ناحیه خروجی اگزوز ماگما، تعدادی روزنه باریک وجود دارد که جریان هوای خروجی از آن با جریان هوای خروجی از موتور عمود است و می‌تواند باعث جهت‌دهی رانش (Thrust vectoring) شود. تغییر در جریان هوای خروجی از این روزنه‌ها، مقدار جهت‌دهی رانش را کنترل می‌کند.

این فناوری‌ها به منظور بهبود کنترل و عملکرد هواپیما توسعه یافته‌اند. در هر دو مورد سعی شده است تا با جایگزین کردن سطوح متحرک هواپیما با یک روش ساده دمش هوا، راه‌حل‌هایی با عملکرد بهتر، قابلیت اطمینان بیشتر، وزن و هزینه کمتر پیش روی طراحان هواپیما قرار دهند. از سوی دیگر این طرح‌ها با کاهش سطوح لبه‌دار و شکاف‌ها که احتمال آشکارسازی هواپیما را برای رادار بیشتر می‌کنند، وضعیت مخفی‌کاری هواپیما را بهبود بخشیده‌اند.

خانم جولیا ساتکلیف مدیر فناوری شرکت BAE در رابطه با نقش تحقیقات دانشگاهی در توسعه نوآوری‌های جدید این هواپیمای بدون سرنشین می‌گوید: «ماگما نمونه‌ای عالی از چگونگی همکاری با ذهن‌های روشن در دانشگاه‌های انگلستان است که می‌تواند منجر به نوآوری‌های خلاقانه شود. همکاری ما با دانشگاه منچستر باعث شناسایی یک فناوری بی‌نظیر شد که اکنون با عنوان پرواز بدون فلپ شناخته می‌شود. این فناوری که اکنون به عنوان یک قابلیت به اثبات رسیده است، در ابتدا تنها یک پروژه مطالعاتی امکان‌سنجی بود که در طی چند ماه اجرا شد. این نشان می‌دهد که چگونه رشته‌های دانشگاهی STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) می‌تواند به دنیای واقعی اعمال شود.»

آقای بیل کراوتر مدیر پروژه ماگما در دانشگاه منچستر نیز در این رابطه می‌گوید: «ما هیجان‌زده هستیم که بخشی از مطالعات طولانی مدت ما در راستای ایجاد تغییر در روش‌های کنترل هواپیما بوده است. این یک پروژه عالی برای دانش‌آموزان ما بود که توانستند یک ایده خلاقانه را به یک طرح صنعتی واقعی تبدیل کنند. نوآوری‌های واقعی در مهندسی باید بیشتر به دنبال یافتن راه‌حل‌های علمی برای حل صدها چالش فنی کوچک در صنایع باشد.»

آقای بیل کراوتر همچنین در مورد سابقه این دانشگاه در زمینه فناوری جهت‌دهی رانش گفت: «ما اولین نازل جهت‌دهی رانش با سیالات خود را حدود 20 سال پیش ساختیم. در آن زمان ما از چسباندن تعدادی قطعه پلاستیکی و آزمایش آن روی یک فن سشوار مو استفاده کردیم. اما امروز شرکت BAE این اجزا را با استفاده از چاپگرهای سه بعدی و تیتانیوم تولید می‌کند و ما آن را روی یک موتور جت آزمایش کردیم.»

طبق گفته مسئولین BAE، فناوری‌های جدید مورد استفاده در ماگما علاوه بر ایجاد کنترل بهتر هواپیما، می‌تواند وزن و هزینه‌های تعمیر و نگهداری آن را نیز کاهش دهد. این هواپیما حدود 40 کیلوگرم وزن دارد و فاصله بال‌های آن (wingspan) چهار متر است.

بر اساس اطلاعات منتشر شده از روی پایگاه اینترنتی BAE، این شرکت در طی 5 سال گذشته حدود 4/4 میلیارد پوند در بخش تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده است. از جمله سرمایه‌گذاری‌های این شرکت می‌توان به حمایت 7/10 میلیون پوندی این شرکت از دانشگاه‌های انگلستان برای تحقیقات در زمینه‌هایی مانند مواد جدید، تولید پیشرفته، هوش مصنوعی، وسایل نقلیه هوایی و روش‌های تست سیستم‌های اویونیک اشاره کرد.

ماگما: اولین هواپیمای بدون فلپ دنیا