1- مقدمه

باوجود شرایط اقتصادی نامطلوب جهانی، فروش کل صنعت در طول 5 سال گذشته رشد داشته است. در صنعت هوانوردی نیز در سال‌های اخیر شاهد رونق چشمگیری بوده‌ایم. افزایش تقاضا برای خرید هواپیما از سوی ایرلاین‌ها به سبب رشد زیاد مسافرت‌های هوایی، اصلی‌ترین دلیل رونق بازار جهانی در این صنعت بوده است.

از طرفی عملکرد کارآمدتر نسل جدید هواپیماها سبب ایجاد انگیزه بیشتر در ایرلاین‌ها جهت خرید این نوع هواپیماها شده است. ازاین‌رو شرکت‌های بزرگ سازنده هواپیما مانند بوئینگ و ایرباس اقدام به تجهیز هواپیماهای خود به جدیدترین امکانات نموده‌اند. برای مثال شرکت بوئینگ برای هماهنگی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی و جلب‌توجه بیشتر خریداران، نسخه جدیدی از هواپیمای A737 را روانه بازار کرده است. بنابراین شرکت‌های سازنده هواپیما دریافته‌اند که تولید هواپیماهایی با کارایی بالاتر نکته کلیدی بازار هوانوردی جهان است. واضح است که افزایش عملکرد هواپیماها درگرو استفاده از تجهیزات و فناوری‌های به‌روز است.

مدل‌های موجود هواپیماهای پرکاربرد مانند B737، B777، A320 و A330 حدود 59 درصد از درآمد بازار هوانوردی را در بازه سال‌های 2010-2020 به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی است که هواپیماهای برنامه‌های هواپیماهای نوین مانند A350 و B787 حدود 41 درصد از این بازار را از آن خود خواهند کرد.

1شکل ‏1‑1 تعداد سفارشات سالیانه هواپیماهای بازرگانی برای شرکت بوئینگ

افزایش تقاضا برای خرید هواپیما به‌موازات ظهور نسل جدیدی از هواپیماهای مدرن، بازار جهانی را برای بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده یک هواپیما به حرکت درآورده است. تجهیزات اویونیک یکی از گران‌ترین و مهم‌ترین بخش‌ها در هواپیماهای مدرن هستند. واژه اویونیک جهت تعریف تمامی سیستم‌های الکترونیکی در بخش هوانوردی استفاده می‌شود. اویونیک در کنار سازه و موتور یکی از اجزای اصلی هواپیما و بالگرد است. تقریبا اکثر کارکردهای پرنده به تجهیزات اویونیک آن وابسته است و ایمنی کارایی پرواز را فناوری‌های به‌کاررفته در اویونیک تعیین می‌کنند. همچنین اویونیک در قیمت تمام‌شده پرنده نقش تعیین‌کننده‌ای دارد به‌طوری‌که در هواپیماهایی غیرنظامی حدود 20 درصد هزینه تمام‌شده مربوط به تجهیزات اویونیک است. در هواپیماهای نظامی ارزش تجهیزات اویونیک می‌تواند تا 70 درصد کل هزینه پرنده باشد. بسیاری از فناوری‌های توسعه داده‌ شده در اویونیک علاوه بر هواپیما و بالگرد، در تانک، زیردریایی و پهپاد نیز کاربرد دارند. البته این فناوری‌های می‌توانند در کاربردهای غیرنظامی نیز به کار گرفته شوند. ازاین‌رو بازار محصولات اویونیکی همیشه یکی از فعال‌ترین و پویاترین بخش‌های قابل سرمایه‌گذاری در صنعت بوده است. حضور بیش از 10000 شرکت فعال معتبر در بخش اویونیک گواهی بر این ادعا است.

2شکل ‏1‑2 هزینه تقریبی بخش های مختلف هواپیما

ازجمله سیستم‌های اویونیکی در بخش هوانوردی بازرگانی می‌توان به نمایشگرها، فرستنده-گیرنده‌های رادیویی، کامپیوترها و حسگرها اشاره نمود. به دلیل اهمیت ایمنی و قابلیت اطمینان در سفرهای هوایی، تجهیزات اویونیکی با طراحی مهندسی کارآمد و دقت بالا ساخته می‌شوند. از طرفی پیشرفت تکنولوژی و ظهور فناوری‌های جدید در عرصه قطعات نیمه‌هادی سبب می‌شود هرساله مجموعه عظیمی از محصولات جدید و با ویژگی‌ها و کاربردهای خاص روانه بازار شود.

شرکت‌های هواپیمایی جهت افزایش رضایتمندی مسافرین اقدام به تجهیز هواپیماهای خود به جدیدترین خدمات رفاهی می‌نمایند. در سال‌های اخیر مشاهده‌شده است که خدماتی مانند اینترنت، ایمیل، سرویس‌های سرگرمی ویدئویی و حتی تلویزیون توسط برخی از ایرلاین‌ها برای مشتریان فراهم شده است. همچنین جهت افزایش ایمنی و کاهش وظایف خلبانان، سیستم‌های مربوط به پرواز خودکار و نمایشگرهای چندمنظوره به‌سرعت در بازار نفوذ کرده‌اند.

یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در رشد جهانی بازار محصولات اویونیکی، افزایش در تقاضا برای خرید هواپیما است. این افزایش تقاضا بخصوص در منطقه جنوب شرق آسیا و منطقه اقیانوسیه (APAC) بیشتر از سایر مناطق جهان قابل مشاهده است. با پیشرفت فناوری تقاضا برای محصولات اویونیکی مدرن در هواپیماها افزایش داشته است و این عامل سبب رشد زیادی در این بازار می‌شود.

دلیل این رشد تقاضا را می‌توان  افزایش زیاد در ترافیک هوایی و نگرانی ایرلاین‌ها و سازندگان هواپیماها از ایمنی مسافران دانست. همین دلیل باعث می‌شود شرکت‌های سازنده هواپیما اقدام به استفاده از بروزترین محصولات موجود در بازار کنند.

از طرفی افزایش در قیمت سوخت، اهمیت انجام پروازهای به‌موقع و همچنین کاهش آلودگی‌های صوتی و زیست‌محیطی سبب می‌شود استفاده از تجهیزات نوین اویونیکی مانند سیستم مدیریت پرواز هر چه بیشتر موردتوجه قرار گیرد. تمامی این عوامل به رشد و ثبات بازار محصولات اویونیکی کمک می‌کنند.

بر اساس گزارش‌ها و آمار، بازار اویونیک به دلیل افزایش در تقاضا برای خرید هواپیماهای جدید رشد مناسبی داشته است. انتظار می‌رود نرخ رشد فروش هواپیما در 20 سال آینده به‌طور متوسط برابر با 3.6% باشد. افزایش ترافیک مسافران سبب شده است کشورهای درحال‌توسعه در منطقه آمریکای جنوبی، خاورمیانه، APAC و آفریقا بازارهای مناسبی را برای تولیدکنندگان هواپیما ایجاد نمایند. گزارش‌ها نشان می‌دهد منطقه APAC و خاورمیانه بیشترین نرخ رشد بازار را در بخش هوانوردی بازرگانی داشته‌اند.

وجود بازار رقابتی شدید در صنعت اویونیک سبب شده است شرکت‌های تولیدکننده اقدام به اتخاذ استراتژی‌هایی مانند امضای توافق‌نامه همکاری با سایر شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری مشترک، اشتراک‌گذاری اطلاعات و یا ارائه محصولات جدید کنند. این راهکارها حتی در بین شرکت‌های بزرگ تولیدکننده نیز جهت حفظ جایگاهشان در بازار دیده می‌شود.

همچنین وجود بازارهای مهم در کشورهایی همچون فرانسه، ایالات‌متحده، روسیه، چین و هند سبب شده است شرکت‌های تولیدکننده محصولات اویونیکی جهت ارتباط بهتر با سازندگان و توسعه‌دهندگان هواپیما اقدام به تأسیس دفاتر نمایندگی در این کشورها کنند. برنامه‌های مدرن سازی فضای هوایی جهان مانند NextGen در ایالات‌متحده و SESAR در اروپا، ایرلاین‌ها را ملزم به استفاده از سیستم‌های نوین اویونیکی می‌کند. برای مثال در ایالات‌متحده و اروپا تمامی هواپیماها ملزم به استفاده از سامانه ADS-B شده‌اند. پیاده‌سازی سیستم‌های اویونیکی جدید با چالش‌های مختلفی ازجمله الزامات قانونی سخت مواجه هستند. محدودیت‌های طراحی این سیستم‌ها مانند وزن، اندازه و هزینه سبب می‌شود طراحی این سیستم ها با در نظر گرفتن پارامترهایی مانند قابلیت اطمینان و کارایی با مشکل مواجه شود.

تقاضا برای محصولات اویونیکی NextGen یکی از مهم‌ترین محرک‌های این بازار است. ارائه و تنظیم استانداردها و الزامات از سوی سازمان‌های بین‌المللی، ایرلاین‌ها و شرکت‌های سازنده هواپیما را ملزم می‌سازد تا از نوین‌ترین تجهیزات اویونیکی بازار استفاده نمایند. نسل جدید هواپیماها جهت افزایش کارایی مجهز به سیستم‌هایی مانند سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای، سامانه‌های کنترل خودکار هواپیما و نمایشگرهای لمسی شده‌اند. این تحولات بازار فروش تجهیزات اویونیکی را رونق بخشیده است.

ظهور فناوری‌های نوین در صنعت هوانوردی و افزایش سن ناوگان هوایی در سراسر جهان از مهم‌ترین دلگرمی‌های سازندگان تجهیزات اویونیکی است. بسیاری از هواپیماهای فعال کنونی جهت استمرار پرواز در سال‌های آینده نیاز به تغییرات سخت‌افزاری قابل‌توجهی هستند. برنامه‌های هوانوردی ایالات‌متحده برای سال 2020 الزامات سختی را برای هواپیماها به‌خصوص در بخش ناوبری و مخابراتی ایجاد نموده است. ازاین‌رو مشخص است که شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات با فناوری نوین‌تر سهم بیشتر از بازار را نسبت به تولیدکنندگان سنتی در دست خواهند گرفت.

افزایش نگرانی‌ها در مورد امنیت پرواز و هزینه‌های عملیاتی و تعمیر و نگهداری یکی دیگر از محرک‌های مهم در بازار سیستم‌های اویونیک است. اتصال برخی از سیستم‌های اویونیکی به شبکه‌های بی‌سیم داخلی هواپیما و اینترنت، امکان حملات سایبری و هک آن‌ها را برای افراد داخل هواپیما فراهم آورده است. این موضوع یکی از چالش‌های بزرگ مطرح‌شده برای رشد بازار محصولات نوین اویونیکی است. بااین‌حال شرکت‌های تولیدکننده محصولات اویونیکی این اطمینان را می‌دهند که امنیت و قابلیت اطمینان سیستم‌های هواپیما در سطح بالایی است. به گفته سازندگان این قابلیت اطمینان و ضریب ایمنی در سیستم‌های حیاتی هواپیما مانند سامانه‌های مخابراتی و ناوبری در سطح بسیار بالایی است. به‌وضوح مشخص است که بیشترین نگرانی‌ها در این زمینه مربوط به بخش شبکه و نرم‌افزار سامانه‌های اویونیکی می‌شود. ازاین‌رو شرکت‌های بزرگ سازنده محصولات اویونیکی با قرار دادن یک فایروال قدرتمند در بخش نرم‌افزار تجهیزات خود، این نگرانی‌ها را کاهش داده‌اند. این نگرانی‌ها همچنین سبب شده است برخی از شرکت‌ها اقدام به ارائه سرویس‌های امنیتی برای تجهیزات اویونیکی کنند. برای مثال شرکت Elnfochips با ارائه یک راهکار با عنوان  ARINC 429 VIP به امنیت ارتباطات دیجیتالی درون هواپیما کمک نموده است.

مسئله مهم در صنعت اویونیک وجود الزامات و استانداردهای سخت‌گیرانه برای تولید محصولات است. عدم داشتن امکانات و آزمایشگاه‌های تست محصولات سبب می‌شود هزینه ساخت بسیاری از تجهیزات برای شرکت‌های نوظهور گران نوبتم. به همین دلیل چنین شرکت‌های سعی داشته فضای محدودی را برای تولیدات خود در نظر گرفته و بر روی قسمت خاصی از بازار تمرکز کنند. همچنین انعقاد قراردادهای مشارکتی با تولیدکنندگان بزرگ راهکار دیگری پیش روی این شرکت‌ها است.

باوجود تولیدکنندگان درجه‌یک، معماری یکپارچه‌تر سیستم‌های اویونیکی شامل تجهیزاتی با قابلیت Plug and play می‌تواند فضای رقابتی رو به رشدی را برای تولیدکنندگان جزئی ایجاد نماید. ازجمله این تجهیزات می‌توان به نمایشگرهای داخل کابین خلبان و سیستم‌های دید مصنوعی اشاره نمود که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از تولیدکنندگان نوظهور را به خود جلب کرده است. یکی دیگر از چالش‌های مهم در بازار اویونیک فرایند طولانی‌مدت توسعه و تولید محصولات است. تجهیزات اویونیکی بسیار پرهزینه بوده و تا زمانی که تحویل مشتری نشده‌اند نمی‌توان از سرمایه‌گذاری آن بهره برد. از طرفی رشد سریع فناوری و علوم الکترونیک و کامپیوتر سبب شده است محصولات تولیدی در عرض کمتر از ده سال از بازار فروش خارج شوند.

در سال‌های اخیر تقاضا برای استفاده از ایرلاین‌هایی که مجهز به هواپیماهای بدون امکانات اضافی هستند، افزایش چشمگیری داشته است. این افزایش تقاضا به‌طور ویژه‌ای در منطقه APAC مشاهده می‌شود. منطقه‌ای که دارای حجم زیادی از پروازها بافاصله کوتاه بوده و اکثر مسافران ترجیح می‌دهند از هواپیماهایی که بدون امکانات اضافی مانند سرگرمی، نوشیدنی و سرو غذا هستند استفاده نمایند. ازاین‌رو در چنین مناطقی ایرلاین‌هایی شکل گرفته‌اند که با کم کردن هزینه سفرهای هوایی، مسافران را ترغیب به استفاده از این نوع حمل‌ونقل نموده‌اند. شایان‌ذکر است هزینه سفر با استفاده از چنین هواپیماهایی تقریبا برابر با سایر روش‌های حمل‌ونقل بوده و این در حالی است که صرفه‌جویی زمان را برای مسافران به همراه دارد.

تحقیقات نشان می‌دهد سهم زیاد بخش هوانوردی بازرگانی از بازار اویونیک یک وابستگی شدید بین آن‌ها ایجاد نموده است. نتیجه چنین شرایطی وجود فرصت‌های کم و با ریسک و سوددهی بالا برای تولیدکنندگان محصولات اویونیکی است. بنابراین می‌توان رقابت شدید، فرصت‌های کم اما بزرگ و رشد مداوم را از مشخصه‌های بازار اویونیک جهانی برشمرد. همچنین از مهم‌ترین محدودیت‌های این بازار می‌توان به تأخیر در صدور گواهی‌نامه‌های صلاحیت محصول، عدم اظهارنظر فنی در مورد تجهیزات، چرخه تولید طولانی محصولات و پارامترهای زیست‌محیطی اشاره کرد.

2- بازاریابی جاویژه (Niche market)

همراه با تخصصی‌تر شدن دانش و فنّاوری اویونیک، تقاضاها و بازارها هم به سمت تخصصی‌تر شدن حرکت می‌کنند. فعاليت نمودن در يک مقياس وسيع ديگر حتي از عهده بزرگ‌ترین شرکت‌ها و عظیم‌ترین کمپاني‌ها نيز بر‌نمی‌آید. اين امر به‌ويژه براي شرکت‌های کوچک و متوسط دشوارتر خواهد بود. شرکت‌های کوچک و متوسط و به‌ويژه تولیدکنندگان نوظهور بايد بازار هدف خود را هر چه دقيق‌تر گزينش کنند، به‌طوری‌که همچنان که رقباي چنداني در آن بخش بازار حضور نداشته باشند از حجم بازار بالقوه مناسبي نيز برخوردار باشد. يکي از بهینه‌ترین راهکارها براي چنين اقدامي يافتن یکجا ویژه بازار (Niche market) است. در اين شيوه بازاريابي معمولا تنها يک بخش از بازار به‌عنوان انتخاب شده که اين امر علاوه بر دور نگه‌داشتن کسب‌وکار از تهديدهاي رقابتي باعث خواهد شد سودآوري بالايي را نيز عايد شرکت شود. ازجمله شرکت‌هایی که با چنین دیدگاهی وارد بازار اویونیک شده‌اند می‌توان به Esterline و CMC Electronics  اشاره نمود.

3- تقسیم‌بندی بازار

بازار جهانی اویونیک را می‌توان از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار داد. تحلیل آماری و دقیق بازار بر اساس هر یک از این دسته‌بندی‌ها می‌تواند کمک بزرگی برای تعیین مشخصه‌های بازار و پیش‌بینی کوتاه و بلندمدت آن داشته باشد. این اطلاعات می‌تواند برای بازیگران مختلف این بازار (فروشنده‌های محصولات اویونیکی، شرکت‌های سازنده هواپیما، ایرلاین‌ها، شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس تعمیر و نگهداری، شرکت‌های توسعه‌دهنده دانش اویونیک، سرمایه‌گذاران و سازمان‌های بین‌المللی مدیریت هوانوردی) مفید باشد. بازار اویونیک را می‌توان ازلحاظ نوع تجهیز اویونیکی، منطقه جغرافیایی و نوع وسیله پرنده به‌عنوان پلتفرم دسته‌بندی نمود.

1-3- دسته‌بندی بر اساس منطقه جغرافیایی

با بررسی جغرافیایی بازار جهانی صنعت اویونیک، این بازار را می‌توان شامل پنج منطقه مهم در نظر گرفت. این مناطق پنج‌گانه عبارت‌اند از: منطقه آمریکای شمالی، اروپا، منطقه آسیای شرقی و اقیانوسیه(APAC)، خاورمیانه و سایر مناطق جهان. در حال حاضر مناطق آمریکای شمالی و همچنین اروپا به‌عنوان بازار غالب محسوب می‌شوند. اما با توجه به رشد اقتصادی سریع در ناحیه APAC انتظار می‌رود در سال 2020 این منطقه دارای بیشترین نرخ رشد بازار جهانی باشد. همچنین ناوگان هوایی فرسوده در کشورهای خاورمیانه، آمریکای جنوبی و افریقا، سبب شده است شرکت‌های ارائه‌دهنده محصولات در بخش retrofit نگاه ویژه‌ای به بازار آن‌ها داشته باشند.

avionoics-market-classification

شکل ‏3‑1 تقسیم‌بندی بازار اویونیک جهان به 5 منطقه‌

2-3- دسته‌بندی بر اساس پلتفرم

بازار جهانی اویونیک را می‌توان ازلحاظ نوع وسیله‌ای که محصول بر روی آن نصب می‌شود به‌صورت زیر دسته‌بندی نمود:

  • هواپیماهای بدنه باریک
  • هواپیماهای بدنه پهن
  • هواپیماهای خیلی بزرگ
  • هواپیماهای منطقه‌ای و جت‌های شخصی

آمارها نشان می‌دهد که در این دسته‌بندی، هواپیماهای بدنه باریک بیشترین نقش را در بازار محصولات اویونیکی بازی می‌کنند. افزایش درخواست برای خرید این کلاس از هواپیماها در مناطق مختلف جهان و به‌خصوص ناحیه APAC و خاورمیانه نشان می‌دهد شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات باید نگاه ویژه‌ای به سیستم‌های اویونیکی مورداستفاده در این هواپیماها داشته باشند.

21شکل ‏3‑2 میزان سفارش انواع هواپیماهای بازرگانی در مناطق مختلف جهان (2011-2030)

3-3- دسته‌بندی بر اساس نوع سیستم

سیستم‌های اویونیکی را می‌توان با توجه به نوع کارکرد و کاربردشان در پنج دسته تقسیم‌بندی نمود. این پنج دسته شامل سیستم‌های مخابراتی، ناوبری، نظارتی، تجهیزات یکپارچه‌سازی، و تجهیزات الکتریکی می‌شوند. آمارهای مربوط به درآمدهای حاصل از فروش این پنج دسته نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر بیشترین درآمد مربوط به بخش تجهیزات یکپارچه‌سازی سیستم ها و بخصوص سیستم‌های مدیریت پرواز بوده است.

22

شکل ‏3‑3 تقسیم بندی بازار اویونیک بر اساس تجهیزات و سیستم های هواپیما

1-3-3- مخابرات (Communication)

در حال حاضر بیشترین تمرکز در تجهیزات و سیستم‌های مخابرات اویونیکی بر روی یکپارچه‌سازی و ادغام سامانه‌ها در یک دستگاه است. جدیدترین تحولات در بحث ارتباطات مخابراتی را می‌توان بهبود در سراسر ایستگاه‌های زمینی کنترل ترافیک هوایی شامل اجرایی شدن CPDLC و ADS-B در نظر گرفت. پیوستن تعداد زیادی از ایرلاین‌ها و شرکت‌های هوانوردی به این برنامه‌ها، نوید یک بازدهی قابل‌توجه در استفاده از حریم هوایی جهانی و رونق بیشتر بازار اویونیک را می‌دهد.

هرچند استفاده از ارتباطات ماهواره‌ای برای عملیات‌های مخابراتی خلبان و مسافرین هزینه‌های سنگینی را در کوتاه‌مدت برای ایرلاین‌ها ایجاد می‌کند، اما افزایش ایمنی و بهره‌وری هواپیما از یک‌سو و سود حاصل از ارائه این خدمات به مسافرین از سوی دیگر سبب افزایش رشد چنین سیستم‌هایی شده است. بنابراین تعداد زیاد سامانه‌های مخابراتی و نیاز به ارتقاء آن‌ها، بازاری باثبات و با سود مناسب را پیش روی تولیدکنندگان کوچک و بزرگ قرار داده است.

2-3-3- ناوبری (Navigation)

در حال حاضر ناوبری رقابتی‌ترین بخش از بازار اویونیک است. نیاز زیاد به تجهیزات اویونیکی در بخش ناوبری و حضور تعداد زیادی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده سبب شده است این بازار به بیشترین سوددهی با ریسک بالا تبدیل شود. این نکته حائز اهمیت است که در بخش ناوبری نیاز زیادی به نوسازی و مدرن کردن تجهیزات در هواپیماها و ایستگاه‌های زمینی وجود دارد.

جمع‌آوری احتمالی سیستم‌های کمک ناوبری زمین پایه (در کوتاه‌مدت) و حرکت به‌سوی استفاده از تجهیزات مبتنی بر ماهواره (در میان‌مدت) یکی از محرک‌های بازار به‌خصوص در بخش Retrofit است. همچنین پذیرش جهانی استفاده تجهیزات جدید ناوبری همچون GPS، MLS و یا گیرنده‌های چندحالته (MMR) می‌تواند چرخ بازار اویونیک را در بخش ناوبری برای کوتاه‌مدت به حرکت درآورد. مطمئناً در چنین بازاری، تأمین‌کنندگان تکنولوژی‌های برتر در بحث برق و کامپیوتر موردتوجه شرکت‌های بزرگی همچون Honeywell، Thales و Rockwell Collins قرار خواهند گرفت.

3-3-3- نظارت (Surveillance).

در بازه سال‌های 2013-2020 برای هر دلار هزینه صرف شده در اویونیک، بازار سیستم‌های نظارتی حدود نیمی از آن را به خود اختصاص خواهد داد. این بازار بزرگ موردتوجه شرکت‌های بزرگ و کوچک صنعت اویونیک قرارگرفته است. با جایگزینی تجهیزات نمایشگر مبتنی بر گیج‌های مکانیکی با نمایشگرهای LCD در مفهوم Glass Cockpit و همچنین عملکرد قابل‌توجه تجهیزات نمایش در بخش نظامی مانند HUD و SVS، بازار سیستم‌های نظارتی در دو بخش Forward fit و Retrofit روبه‌جلو حرکت خواهد کرد.

4-3-3- یکپارچه‌سازی و تلفیق (Integration)

در حال حاضر تجهیزات اویونیکی در معماری فدرال در حال تلفیق شدن با یکدیگر هستند. بدین ترتیب شرکت‌های بزرگ سازنده محصولات اویونیکی با قرار دادن چند سیستم در قالب یک تجهیز، علاوه بر کاهش وزن، اندازه و توان مصرفی، هزینه تمام‌شده برای مصرف‌کننده را نیز کاهش می‌دهند. اما این روند در هواپیماهای مدرن که از معماری باز اویونیکی استفاده می‌کنند ادامه ندارد. معماری سیستم‌های اویونیکی بر مبنای IMA به‌طور وسیعی موردتوجه سازندگان هواپیما قرارگرفته است و در چنین شرایطی تولیدکنندگان تجهیزات اویونیکی ملزم به پیروی از استانداردها و قالب‌های انتقال داده در این معماری هستند. هر دو معماری فدرال و IMA فرصت‌های خوبی را برای ارتقاء نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تجهیزات پیش روی تولیدکنندگان قرار داده است.

5-3-3- الکتریک (Electric)

اهمیت میزان مصرف توان الکتریکی در هواپیماها به‌اندازه‌ای است که هرساله تحقیقات گسترده‌ای برای بررسی و تحلیل آن انجام می‌گیرد. نتیجه برخی از این تحقیقات را می‌توان در قالب محصولاتی دید که سبب بهبود بازدهی و راندمان مصرف انرژی در هواپیما می‌شود. از انواع کابل‌ها، رله‌ها و پورت‌ها گرفته تا مبدل‌های ولتاژ و سیستم‌های توزیع توان تولیداتی هستند که معمولا در بازه‌های 5 ساله تحولاتی زیادی در ساختارشان ایجاد می‌شود. حجم زیاد سیم‌کشی در هواپیما و تعداد زیاد مبدل‌ها و لامپ‌ها، ثبات بازار اویونیک را در این بخش تضمین می‌کند.

4- بررسی آماری از بازار اویونیک و پیش‌بینی آن تا سال 2020

با افزایش ترافیک هوایی و  تقاضا برای ارائه سرویس‌های متنوع به مشتریان، آمریکای شمالی بیشترین سهم بازار را ازلحاظ درآمد به خود اختصاص داده است. پس‌ازاین منطقه، اروپا و جنوب شرق آسیا بالاترین سهم را از درآمد حاصل از فروش تجهیزات اویونیکی داشته‌اند. درآمد حاصل از فروش محصولات اویونیکی در بازار هوانوردی بازرگانی در سال 2014 حدود 15748 میلیون دلار بوده است و پیش‌بینی می‌شود این درامد با نرخ رشد سالانه 7.06% به حدود 23715  میلیون دلار در سال 2020 برسد.

23شکل ‏4‑1 درآمد بازار محصولات اویونیکی در بخش هوانوردی بازرگانی

در حال حاضر مناطق آمریکای شمالی و همچنین اروپا به‌عنوان بازار غالب محسوب می‌شوند. اما با توجه به رشد اقتصادی سریع در ناحیه APAC انتظار می‌رود در سال 2020 این منطقه دارای بیشترین نرخ رشد بازار جهانی باشد. وجود تقاضای زیاد برای خرید هواپیما در کشورهایی مانند هند و چین، منطقه APAC سبب رشد زیادی در بازار سیستم‌های اویونیکی شده است.

24شکل ‏4‑2 بازار فروش محصولات اویونیکی

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد هواپیماهای بدنه باریک بیشترین سهم از بازار اویونیک را به خود اختصاص دهند. افزایش پروازهایی با مسافت متوسط باعث شده است که در کشورهای درحال‌توسعه تقاضا برای این نوع هواپیماها افزایش یابد. ازاین‌رو بسیاری از شرکت‌های نوظهور در عرصه هوانوردی نگاهی خاص به تجهیزات اویونیکی استفاده‌شده در این کلاس از هواپیماها دارند.

ازنظر ارزش دلاری، در طی این چند سال شبکه‌های مخابراتی و سیستم‌های ناوبری بیشترین سهم بزرگ‌ترین بخش‌ها در بازار اویونیک بازرگانی داشته‌اند. پس‌ازاین بخش‌ها، سیستم‌های کنترل، رادار، سامانه‌های نظارتی و نمایشگرها بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند. اما تحقیقات و آمار نشان می‌دهد که بازار سیستم‌های مدیریت پرواز (FMS) در آینده بیشترین درآمد و نرخ رشد سالانه را خواهند داشت.

بازار اویونیک را می‌توان شامل سه بخش عمده در نظر گرفت. تجهیزاتی که به‌صورت مستقیم توسط شرکت سازنده هواپیما خریداری و نصب می‌شوند به‌عنوان محصولات Forward-fit شناخته می‌شوند. هزینه‌های صرف شده برای تعمیر، نگهداری و راه‌اندازی (MRO) نیز بخش دیگر بازار است. همچنین تجهیزاتی که برای ارتقاء هواپیما استفاده می‌شوند با عنوان Retrofit شناخته می‌شوند.

نزدیک به 80 درصد از بازار Forward fit محصولات اویونیکی در بخش هوانوردی بازرگانی توسط سه شرکت Rockwell Collins، Honeywell و Thales کنترل می‌شود. در این میان شرکت Thales روند رو به رشد خود را به لطف قراردادهای همکاری بلندمدت با ایرباس ادامه می‌دهد. شرکت Rockwell Collins نیز بخش زیادی از محصولات خود را برای تولید هواپیمای B-787 ارائه می‌کند. همچنین شرکت Honeywell که فروش محصولاتش با کاهش تولید B-737 به خطر افتاده بود، طی همکاری جدید با بوئینگ اقدام به ارائه محصولاتی جهت تولید نسخه جدید هواپیمای B-777 نموده است.

با توجه به تحلیل صورت گرفته بر بازار هوانوردی در چند سال اخیر، شاهد افزایش تقاضا برای سیستم‌های اویونیکی با قابلیت نیاز به تعمیر و نگهداری کم بوده‌ایم. آمارها نشان می‌دهد در سال 2012 هزینه صرف شده برای تعمیر، نگهداری و راه‌اندازی (MRO) در کل صنعت هوانوردی حدود 49 میلیارد دلار بوده است. این هزینه‌های بالا ایرلاین‌ها را مجبور به استفاده از هواپیماهایی با نیاز به تعمیر و نگهداری کم نموده است.  ازاین‌رو در سال‌های اخیر شاهد افزایش تقاضا برای سیستم‌های اویونیکی با قابلیت نیاز به تعمیر و نگهداری کم بوده‌ایم.

هرچند در سال‌های اخیر سهم بخش Retrofit از بازار اویونیک کم بوده است، اما وجود استانداردها و برنامه‌های هوانوردی جدید مانند NextGen و SESAR، انتظار می‌رود این بخش بتواند سهم بیشتری از بازار را از آن خود کند. در سال 2014 حدود 2.3 میلیارد دلار هزینه برای ارتقاء سیستم‌های اویونیکی هواپیماهای بازرگانی شده است و انتظار می‌رود این رقم در سال 2020 از مرز 5 میلیارد عبور کند. بررسی‌های آماری و تحلیل روند آتی بازار نشان می‌دهد نرخ رشد سالانه بازار در این بخش تا سال 2020 به‌طور متوسط حدود 12 درصد باشد.این رقم بالا مطمئناً موردتوجه بسیاری از بازیگران بازار اویونیک قرار خواهد گرفت.

25شکل ‏4‑3 درآمد حاصل از بازار اویونیک در بخش هوانوردی بازرگانی

5- فرسودگی تجهیزات محرک بازار اویونیک

پذیرش جهانی و شروع حرکت به‌سوی سیستم‌های اویونیکی نسل بعد (NextGen)، افزایش سن ناوگان هوایی و علاقه جهت استفاده از سیستم‌های نوین هوایی بخصوص ارتقاء سیستم‌های مربوط به کابین خلبان و نمایشگرهای آن، همه از عوامل مهم رشد بازار اویونیک در سال‌های آینده خواهند بود. اجرایی شدن برنامه‌هایی همچون RNP علاوه بر ایجاد صرفه‌جویی در زمان و میزان مصرف سوخت، سبب کاهش حجم کاری خلبان و افزایش ایمنی پرواز می‌شوند. این برنامه‌ها همچنین باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری، تقلیل در تعداد تجهیزات و افزایش قابلیت اطمینان در سیستم‌های اویونیکی هواپیما خواهند شد.

افزایش سن ناوگان هوایی بزرگ‌ترین چالش بسیاری از ایرلاین‌ها محسوب می‌شود. تعویض مداوم بسیاری از قطعات با نمونه‌های اصلی که اغلب با مشکل تأمین نیز مواجه هستند، امری طاقت‌فرسا است. بسیاری از تجهیزات اویونیکی در هواپیماهای مورداستفاده مربوط به دهه 80 و 90 میلادی هستند که تولید آن‌ها توسط شرکت‌های سازنده متوقف و یا به‌طور محدود صورت می‌گیرد. هنگامی‌که هزینه‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات اویونیکی نزدیک به هزینه‌های جایگزینی آن‌ها با سیستم‌های نوین شود، بیشتر ایرلاین‌ها اقدام به ارتقاء ناوگان خود می‌کنند. با توجه به افزایش سن ناوگان هوایی در بسیاری از کشورها، می‌توان گفت سال‌های پیش رو زمان انجام این تغییر خواهد بود.

اجرای برنامه‌های NextGen در بخش مدیریت ترافیک هوایی (مانند RNP) تغییراتی با مقیاس بزرگ را در فضای هوایی کشورها ایجاد خواهد کرد. با توجه به این مطلب اجرایی شده آن‌ها نیازمند یک سرمایه‌گذاری وسیع در بخش retrofit بازار اویونیک است. این سرمایه‌گذاری علاوه بر تجهیزات زمینی باید در سامانه‌های مهم هواپیما مانند سیستم مدیریت پرواز، خلبان خودکار و نمایشگرهای کابین صورت گیرد. در ایالات‌متحده برنامه‌های NextGen به‌صورت تدریجی و طی 6 سال تا 2020 به اجرای کامل خواهند رسید. بنابراین اتخاذ اهداف نسنجیده مانند تولید سیستم‌های نمایشگر الکترومکانیکی از سوی سازندگان تجهیزات اویونیکی، مطمئناً در این بازه زمانی با شکست مواجه خواهد شد.

بنا به گفته مدیر فروش شرکت Esterline CMC Electronics هزاران هواپیما در جهان از لامپ‌های اشعه کاتدی (CRT) در نمایشگرهای خود استفاده می‌کنند و همین امر موجب نگرانی بسیاری از ایرلاین‌ها شده است. طبق گفته ایشان هزینه ساخت نمایشگرهای مبتنی بر CRT بسیار بالا است و از طرف دیگر هزینه‌های مربوط به تعمیر آن‌ها به‌طور شدیدی باگذشت زمان افزایش می‌یابد. این در حالی است که هزینه تعویض و ارتقاء این نمایشگرها با LCDها بسیار مقرون‌به‌صرفه تر خواهد بود. البته بسیاری از ایرلاین ها ترجمه می‌دهند به‌جای ارتقاء کامل هواپیما، اقدام به خرید یک  هواپیمای جدید نمایند. چنین کاری برای یک هواپیمای B737 کلاسیک صحیح به نظر می‌رسد. اما در مورد هواپیماهای نسل جدیدتر مانند B757، ارتقاء تجهیزات گزینه واقع‌بینانه‌تری خواهد بود. ارتقاء بسیاری از هواپیماهای نسل جدیدتر مانند B757، B767و A340 با توجه به هزینه نه‌چندان زیاد، می‌تواند آن‌ها را برای چندین سال آینده در خدمت ایرلاین ها قرار دهد.

آقای شهرام عسکر پور، مدیر شرکت IS&S پیش‌بینی می‌کند بازار اویونیک در بخش Retrofit بتواند در 10 سال آینده حدود 10 میلیارد دلار کسب درآمد داشته باشد. طبق گفته ایشان هواپیماهای MD-80/90، 737، 757  و 767 بیشترین نقش را در این بازار خواهند داشت. منطقه آمریکای شمالی و اروپا هدف اصلی شرکت IS&S خواهد بود. اما فرصت‌های کسب درآمد خوبی در منطقه‌های آسیا و آمریکای جنوبی وجود خواهد داشت که در برنامه‌های آینده این شرکت جای دارند. هرچند چالش‌هایی مانند نسخه‌های مدرن هواپیماها با بازدهی بالا تهدیدی جدی برای این بازار است، اما آقای عسکر پور معتقد است تحویل دیرهنگام هواپیما از سوی شرکت‌های سازنده سبب می‌شود ایرلاین ها ناچار به ارتقاء ناوگان هوایی خود شوند.

یکی از راهکارهای کسب درآمد عمده از بازار Retrofit ارائه سطح گسترده‌ای از محصولات جدید برای یک هواپیمای خاص است. برای مثال شرکت کانادایی Rocky Mountain حدود 80 درصد از درآمد خود را از راه ارتقاء کامل کابین خلبان به دست می‌آورد. به گفته مدیر این شرکت، هدف آن‌ها به‌جای فروش محصولات برای بخش‌های مختلف یک هواپیما، ارتقاء کامل یک کابین آن است. این هدف توانسته است بازار مناسبی را برای این شرکت ایجاد کند. با توجه به سن حدود 20 ساله کابین هواپیمای 777، این هواپیما می‌تواند زمینه درآمدی مناسبی را برای این‌گونه شرکت‌ها داشته باشد.

6- بازیگران بازار اویونیک

سه تولیدکننده بزرگ محصولات اویونیک (Honeywell، Rockwell Collins و Thales) همچنان رهبران بازار بوده و سهم عمده‌ای از آن را در اختیاردارند. شرکت‌های نوظهوری مانند Esterline در بخش جا ویژه (niche segments)، Garmin در بخش اویونیک هواپیماهای تجاری و Elbit Systems در حوزه نظامی توانسته‌اند چالش‌هایی را برای بازیگران کلیدی این بازار ایجاد نمایند.

شرکت Honeywell به لطف قراردادهای همکاری با شرکت بوئینگ برای هواپیماهای B777 و B737 و قراردادهای همکاری جدید با شرکت Embraer، همچنان به‌عنوان رهبر اصلی بازار اویونیک جهانی شناخته می‌شود. باید در نظر داشت موقعیت این شرکت با حضور قدرتمند Rockwell Collins در رشد سریع Garmin به خطر افتاده است.

حدود 60 درصد از تجهیزات اویونیکی در هواپیماهای جت تجاری و 40 درصد از این تجهیزات در هواپیماهای توربوپراپ تجاری توسط شرکت Rockwell Collins تأمین می‌شود. این در حالی است که تولیدکنندگان بزرگ هواپیما مانند بوئینگ و ایرباس قراردادهای همکاری بلندمدتی با این شرکت دارند. همچنین باید در نظر داشت Rockwell Collins اصلی‌ترین مرجع تأمین‌کننده تجهیزات اویونیکی برای شرکت Bombardier است. با توجه به این شرایط انتظار می‌رود در آینده این شرکت بتواند موقعیت خود را در سهم بازار اویونیک تحکیم بخشد.

شرکت Thales اصلی‌ترین تأمین‌کننده و یکپارچه ساز تجهیزات اویونیکی ایرباس است. با توجه به روند صعودی شرکت ایرباس، انتظار می‌رود Thales نیز بتواند در آینده سهم بیشتری از بازار اویونیک را تصاحب کند. همچنین با توجه به ارتباط قوی این شرکت با EADS، آن‌ها توانسته‌اند به‌عنوان اصلی‌ترین تأمین‌کننده تجهیزات اویونیکی برای ATR لقب گیرند. پیش‌بینی می‌شود با توجه به ارائه هواپیماهای A320neo و A350، این شرکت بیشترین نرخ رشد را در بازار اویونیک طی سال‌های آینده داشته باشد.

شرکت Garmin با بیش از 60 درصد از سهم بازار، رهبر اصلی در بخش اویونیک هوانوردی عمومی لقب گرفته است. بااین‌حال روند رو به رشد این شرکت با ارائه مجموعه G5000 برای هواپیماهای جت تجاری ادامه خواهد داشت.

26

شکل ‏6‑1 موقعیت بازیگران بازار اویونیک با توجه به نرخ رشد و درآمد آن ها

7- بازیگران بازار محصولات اویونیک در هوانوردی بازرگانی

بازیگران اصلی

  • Garmin
  • Honeywell Business & General Aviation
  • Rockwell Collins
  • Thales
  • Universal Avionics Systems Corp

سایر بازیگران

  • Cobham Plc.
  • Curtiss-Wright
  • Elbit Systems
  • Esterline Technologies Corporation
  • GE Aviation
  • L-3 Communications Holdings, Inc.
  • Meggitt Plc.
  • Panasonic Avionics Corporation
  • Teledyne Technologies, Inc.
  • Zodiac Aerospace SA

8- محرک‌های بازار اویونیک

عوامل مختلفی بازار اویونیک جهانی را بخصوص در بخش هوانوردی بازرگانی تحت تأثیر قرار می‌دهند. برخی از این عوامل در جهت رشد بیشتر این بازار بوده که با عنوان محرک‌های بازار شناخته می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین این محرک‌ها اشاره می‌شود.

  • رشد سریع جمعیت و افزایش حمل‌ونقل هوایی
  • افزایش تقاضا برای خرید هواپیما بخصوص در منطقه APAC
  • روند رو به رشد فناوری‌های مدرن در صنعت برق و کامپیوتر و استفاده از آن در تجهیزات اویونیکی
  • اهمیت هر چه بیشتر سیستم‌های مدیریت پرواز و بهینه‌سازی پرواز به سبب افزایش قیمت سوخت
  • پذیرش جهانی برنامه‌های NextGen و SESAR و نیاز شرکت‌های حمل نقل هوایی به ارتقاء هواپیماها
  • تنظیم الزامات و استانداردهای سخت‌گیرانه از سوی سازمان‌های بین‌المللی جهت استفاده از تجهیزات نوین
  • افزایش نگرانی‌ها در مورد امنیت پرواز
  • نیاز به انتقال بلادرنگ اطلاعات و تضمین ایمنی و قابلیت اطمینان در این زمینه
  • افزایش تقاضا برای خرید تجهیزات اویونیکی با وزن و اندازه کم
  • ناوگان هوایی فرسوده در بیشتر مناطق جهان
  • اهمیت انجام پروازهای به‌موقع
  • توجه مصرف‌کنندگان به کاهش آلودگی‌های صوتی و زیست‌محیطی
  • روند رو به رشد اقتصاد جهانی

9- چالش‌های پیش روی بازار اویونیک

علی‌رغم وجود محرک‌های زیاد در بازار اویونیک شاهد هستیم برخی عوامل موجب بروز محدودیت‌ها و کاهش روند رو به رشد این بازار می‌شوند. شناخت این چالش‌ها و اتخاذ راهکارهای هوشمندانه برای مقابله با برخی از آن‌ها، می‌تواند مسیر پیش روی بازیگران بازار اویونیک را هموارتر نماید. در ادامه این بخش مهم‌ترین چالش‌های پیش روی بازار جهانی اویونیک آورده شده‌اند.

  • افزایش در قیمت مواد اولیه و به‌موجب آن افزایش قیمت تمام‌شده محصولات
  • هزینه جهت آموزش خلبانان و همچنین پایبندی به گواهینامه‌ها و رعایت الزامات
  • تأخیر در صدور گواهی‌نامه‌های صلاحیت محصول، عدم اظهارنظر فنی در مورد تجهیزات
  • چرخه طولانی‌مدت تولید و توسعه محصولات
  • الزامات و استانداردهای سخت‌گیرانه در تولید و استفاده از تجهیزات
  • امکان حملات سایبری و هک برخی از سیستم‌های اویونیکی متصل به شبکه‌های بی‌سیم داخلی هواپیما
  • تأخیر در تحویل تجهیزات از سوی برخی شرکت‌ها
  • نیاز به اولویت‌بندی اجرای استانداردها و الزامات

10- نتیجه‌گیری

بدون شک بازار اویونیک در بخش هوانوردی بازرگانی تحت تأثیر رکود اقتصاد جهانی و  رشد کم صنعت قرارگرفته است. همچنین عدم قطعیت در پیش‌بینی‌های آینده و افزایش قیمت سوخت و مالیات حمل‌ونقل هوایی، فضای بازار اویونیک را تا حدودی تاریک کرده است. بااین‌حال برنامه‌های نوسازی و مدرن کردن هواپیماها توسط ایرلاین ها از بزرگ‌ترین دلگرمی‌های بازیگران این بازار قلمداد می‌شود. صنعت و بازار اویونیک در حال حاضر وارد فاز جدیدی شده است که در آن سازمان‌های دولتی و بین‌المللی در تلاش برای افزایش بازدهی فضای هوایی و زیرساخت‌های زمینی هستند.

اجرای کامل برنامه‌های NextGen و SESAR و همچنین کمک‌های دولتی به ایرلاین ها بازار اویونیک را برای میان‌مدت و بلندمدت رونق می‌بخشد. بااین‌وجود فقدان استانداردهای جهانی و اولویت‌بندی آن‌ها پیش از اجرا، از چالش‌های مهم پیش روی ایرلاین ها و اپراتورهای مربوطه است که می‌تواند بازار اویونیک را محدود سازد. در این میان روند نامعلوم بازار، فعالان کوچک‌تر را مجبور می‌سازد مسیر پیش روی خود را با یکی از دو  استراتژی حضور در بازار سراسری اویونیک و یا حضور در بخش niche مشخص سازند. همچنین این شرایط بازیگران کلیدی بازار را مجبور ساخته تا با دقت بیشتر، فناوری لازم برای ساخت محصولات خود را انتخاب کنند. مطمئناً تولید محصولات نوآورانه با کارایی بالا می‌تواند برای تمامی بازیگران این بازار مفید واقع شود.